Ο θερμικός θόλος (heat dome) είναι ένα μετεωρολογικό φαινόμενο που προκαλεί παρατεταμένες περιόδους ακραίου καύσωνα. Πρόκειται για μια περιοχή υψηλής πίεσης στην ανώτερη ατμόσφαιρα που «παγιδεύει» ζεστό αέρα κοντά στην επιφάνεια της Γης, εμποδίζοντας τη διαφυγή του και οδηγώντας σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες για ημέρες ή και εβδομάδες.
Πώς δημιουργείται:
- Σύστημα υψηλής πίεσης: Ένα ισχυρό αντικυκλωνικό σύστημα (υψηλές πιέσεις) εγκαθίσταται στην ατμόσφαιρα, συχνά συνδεδεμένο με τη ροή του jet stream που «κλειδώνει» στη θέση του.
- Κατάβυθιση αέρα: Ο ζεστός αέρας συμπιέζεται προς το έδαφος, θερμαίνοντας περαιτέρω την επιφάνεια.
- Παγίδευση θερμότητας: Ο θόλος εμποδίζει την κυκλοφορία ψυχρότερων αερίων μαζών, ενώ η ηλιακή ακτινοβολία ενισχύει τη θέρμανση.
- Αυτοενίσχυση: Η ξηρασία και η έλλειψη υγρασίας στο έδαφος μειώνουν την εξάτμιση, που κανονικά δροσίζει την ατμόσφαιρα, επιδεινώνοντας τον καύσωνα.
Επιπτώσεις:
- Ακραίες θερμοκρασίες: Μπορεί να φτάσουν ή να ξεπεράσουν τους 40°C, όπως συνέβη σε περιοχές της Μεσογείου ή της Β. Αμερικής.
- Πυρκαγιές: Η ξηρασία και η ζέστη αυξάνουν τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών.
- Υγεία: Αυξημένος κίνδυνος θερμοπληξίας και επιβάρυνση ευάλωτων ομάδων (ηλικιωμένοι, παιδιά).
- Ενεργειακή κρίση: Υψηλή ζήτηση για κλιματισμό, πιέζοντας τα δίκτυα ηλεκτροδότησης.
Παράδειγμα:
Το καλοκαίρι του 2021, ένας θερμικός θόλος στη Δυτική Β. Αμερική προκάλεσε θερμοκρασίες άνω των 49°C στον Καναδά, σπάζοντας ιστορικά ρεκόρ και προκαλώντας εκατοντάδες θανάτους.
Σύνδεση με κλιματική αλλαγή:
Η κλιματική αλλαγή ενισχύει τη συχνότητα και την ένταση των θερμικών θόλων, καθώς η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας και οι αλλαγές στις ατμοσφαιρικές ροές (jet stream) ευνοούν τη δημιουργία τους.
Πηγές: Βασισμένο σε μετεωρολογικές αναλύσεις και πρόσφατες αναφορές για καύσωνες (π.χ. από ΕΜΥ, NOAA). Αν χρειάζεστε περαιτέρω λεπτομέρειες ή παραδείγματα από την Ελλάδα, ενημερώστε με!
